Dat media een grote invloed hebben op overtuigingen en gedrag van grote groepen mensen is algemeen bekend. Helaas ook met catastrofale gevolgen. Gisteren las ik op de website van NOS dat de serie ’13 Reasons Why’ in verband wordt gebracht met de grote stijging zelfdodingen onder jongeren in de VS. Hoewel deze relatie nog niet is aangetoond lijken er veel wetenschappers te zijn die geloven dat het met elkaar te maken kan hebben. Het is dan ook niet voor niets dat populaire series regelmatig ingezet worden om het publiek te beïnvloeden met sociale en gezondheidsgerelateerde onderwerpen – op een positieve manier!
Dit wordt ook wel entertainment educatie (E-E) genoemd. Kort gezegd is dit een manier om een groot publiek te bereiken die je op een vermakelijke manier wijze lessen bijbrengt. Voor veel gezondheidsbeïnvloeders zal de eerste logische gedachte zijn om mensen te informeren. Als mensen maar weten dat iets goed voor ze is, dan doen ze dat wel, toch? Nou, niet dus. Veel mensen haken al af bij de eerste drie woorden. Terwijl ze bij series, films en andere vormen van entertainment mee worden gezogen in het verhaal. Of ze vervolgens voldoende geïnformeerd zijn en gezonder gedrag gaan vertonen is een tweede – maar daar zijn uiteraard trucs voor! Zorg er bijvoorbeeld voor dat je publiek zich zoveel mogelijk kan identificeren met je personages en dat het niet bij een eenmalige verhaallijn blijft. Gedrag kun je pas duurzaam veranderen na herhaaldelijke beïnvloeding.
Entertainment educatie komt voor in verschillende vormen en maten. Soms heel opzichtig, zoals de campagnefilmpjes van Postbus 51 (kennen jullie bijvoorbeeld deze nog?). Deze zijn duidelijk ontworpen om mensen te beïnvloeden, vaak wel in de vorm van storytelling of met het gebruik van humor. Sommigen prikken eenvoudig door de boodschap heen, maar bij bijvoorbeeld Sesamstraat ervaart de primaire doelgroep dit als entertainment. Dit populaire kinderprogramma zit vol met educatie en dan heb ik het nog niet eens over het leren spellen en tellen. Zo werd in de VS bijvoorbeeld een script geschreven waarbij de hoofdpersonages de griep kregen. Het doel was hierbij om te leren hoe je kunt voorkomen dat je elkaar aansteekt. In Zuid-Afrika is zelfs een personage toegevoegd aan het programma: Kami. Kami is HIV positief. Andere personages leren dat je Kami best een hand kunt geven en dat je er vriendjes mee kunt worden. Dit heeft als doel om de angst om besmet te raken met HIV weg te nemen, zodat kinderen die wel HIV hebben niet geïsoleerd raken. Ook series voor volwassenen zitten vol met educatie. Zelf ben ik sinds mijn 15e verslingerd aan Grey’s Anatomy, dus laat ik dat als voorbeeld nemen. Regelmatig worden daar onderwerpen in het verhaal verweven om mensen bewuster te maken van grote maatschappelijke thema’s. Algemene gezondheidsvraagstukken, maar ook werkgerelateerde entertainment educatie, viel mij op. Zo heeft de chief Miranda Baley een stap terug gedaan om te voorkomen dat ze overspannen raakt. Ze komt er langzaam achter dat er veel meer factoren zijn die haar stress beïnvloeden, zowel op werk als privé, als haar persoonlijke eigenschappen.
Aangezien ik er echt op ben gaan letten, valt deze link met inzetbaarheid me steeds vaker op in series en films. Maar wat kan je hier zelf praktisch mee? De werkvloer is vaak niet de plek waarop mensen ter ontspanning achterover gaan leunen voor de televisie. Er zijn wel andere manieren te bedenken, zoals gamification of gezondheidsmarkten. Los daarvan zou het mooi zijn als de tv-industrie in Nederland ook de inzetbaarheidsonderwerpen verweeft in de verhalen van personages waar we het allemaal over hebben. Hierdoor kunnen we een groter deel van de maatschappij bereiken met de invloed van werk op gezondheid en andersom. Ook mensen zónder werkgever die veel tijd en energie steekt in de duurzame inzetbaarheid van werknemers!
Of wacht… zitten er al dit soort verhaallijnen in series als De Luizenmoeder en GTST? En worden we onbewust beïnvloed om gezonder gedrag op de werkvloer te vertonen?
