Jaargesprekken zitten er voor velen van ons weer op, maar voor sommigen ook niet. Organisaties die de bewuste keus hebben gemaakt om geen jaargesprekken meer te voeren, doen dit veelal vanuit het idee dat dialoog doorlopend gevoerd moet worden, in plaats van op één bepaald moment in het jaar. Het belang van continue en open dialoog vormt tevens een rode draad in beleidsdocumenten, artikelen, en programma’s rondom duurzame inzetbaarheid; dialoog is het magische sleutelwoord. Maar waar hebben we het eigenlijk over, wanneer we spreken over dialoog?
Van oudsher is het woord ‘dialoog’ een Grieks woord; Dia betekent ‘door’ of ‘door middel van’, en logos werd vertaald als ‘woord’ óf als ‘relatie’. Dit geeft het woord dialoog eigenlijk een andere lading, namelijk ‘door middel van de relatie’.
Dialoog was in het oude Athene de manier waarop burgers met elkaar om gingen om tot oplossingen en collectieve inzichten te komen. Bij belangrijke kwesties kwam men samen op de agora, de markt, om urenlang, zo nodig dagenlang, dialoog te voeren over een bepaald onderwerp.
Naarmate de stad groeide werd de groep burgers talrijker en drukbezetter. Men startte met het inhuren van betaalde pleiters, die hun standpunten verdedigden. Dialoog maakte plaats voor debat.
Sinds het ontstaan van betaalde pleiters in het oude Athene is confronterend debat onze manier van besluitvorming of oplossing van meningsverschillen geworden. Het is de grondlegging van onze democratie, maar principes van debat zie je niet alleen terug in de politiek, maar als je goed op let ook in organisaties.
Om te begrijpen wat dialoog eigenlijk is, vergeleek ik debat en dialoog op een aantal fronten.
In een debat weet men van te voren welke standpunten men inneemt én wat de bijbehorende argumenten zijn. We zijn ingeprent met om altijd klaar te staan met een gedachte of een goed argument. Soms maakt dit ons ‘doof’ of ongevoelig voor andere (leer)mogelijkheden.
Dialoog gaat over dingen te weten komen, het openlijk onderzoeken, bespreken, en mogelijk je eigen opvattingen en ideeën opschorten of aanpassen. Hierbij worden ook emoties, gevoelens, reflectie, maar net zo goed je intellectuele denkvaardigheden betrokken. Dialoog ga je aan met ‘je hele wezen’.
In debat wordt één standpunt beter beoordeeld dan de ander, er is één beste manier om van a naar b te komen. Of terwijl; één van ons gelijk, en de ander niet; er is dus per definitie sprake van ongelijkheid. In dialoog zijn er meerdere wegen naar Rome, zonder dat er perse één beste route is. Er is respect voor andere standpunten en ideeën en hoe iemand daar toe is gekomen, maar ook zit in ieder standpunt of idee iets geldigs of waardevols.
Vaak, zeker in het bedrijfsleven, zijn we gericht op het behalen van doelen. Welk doel dient het, en wat rechtvaardigt het om dit tijdens kostbare werktijd te doen? In dialoog gaat het echter niet direct om tot het komen van een uitkomst, maar gaat het om de transformatie ín de dialoog; het middel is de boodschap.
Bij debat is veelal de ratio (en stiekem ook vaak heel-veel ego) aan het woord. Debat is, vergeleken met dialoog, een vrij mechanische, rationele, en gestructureerde manier van met elkaar in gesprek zijn. Hierbij worden reflectie, gevoelens, associaties, en persoonlijke visies en waarden veelal buitenboord gehouden. Dit kan tijd-technisch efficiënt zijn, echter zit creativiteit, verbondenheid, innovatie, transformatie, cultuurverandering en lerend vermogen júist in die zaken die buiten boord worden gehouden. En laten we dat nou juist nodig hebben om als organisatie (en als mens) toekomstbestendig te zijn.
En ondertussen hebben we vooral collectief te maken met werkdruk en (hiërarchische) structuren die weinig tijd, ruimte en veiligheid laten voor dialoog. Ook vind ik dat we wijsheid moeten trekken uit het oude Athene; de verschuiving van dialoog naar debat had zijn redenen. Dialoog vergt méér tijd, geduld, en openheid. Hoe ziet goede dialoogvoering er uit in onze tijd? Hoe verhoudt goede dialoog zich tot een, wellicht minder gewenste, overlegcultuur? Zijn dialoogtrainingen, jaargesprekken en feedbacktools dan toereikend? En wat voor organisatiestructuren passen hier bij?
Volgens mij zijn dit belangrijke vragen voor organisaties, waar nog geen hapklare antwoorden op zijn. Waar het in mijn optiek echter mee start, is dat dialoog (‘door middel van de relatie’) in essentie een instelling is. Een instelling over hoe wij ons zélf ‘relateren’. Een radicaal andere houding tegenover jezelf, tegenover anderen, tegenover kennis, en tegenover problemen en relaties. Dit vraagt om een type (persoonlijk) leiderschap op álle niveaus dat vele malen verder reikt dan we gewend zijn. En dat is volgens mij precies waar dialoog binnen organisaties over moet gaan.
Heb jij antwoorden op eerder genoemde vragen, of vragen of opmerkingen? Graag! Stuur mij gerust een mailtje via martine@inhealth.nl.
Bron & inspiratie: BNR Werkverkenners, en Qyantum leadership – Danah Zohar
